Ülkemizde son yıllarda "özgürlük" kelimesi fazlaca kullanılır oldu. Herkes özgür olduğundan bahsederken kimse özgürlüğün getirdiği sorumluluktan bahsetmemektedir. Özgürlük çok geniş kapsama sahip fakat sınırsız bir kavram değildir. Sorumlulukla çevrelenmiş bir tabirdir. Şimdi burada kısaca özgürlük sorumluluk ilişkisine değinerek, bu açıdan özgürlüğün tanımına değinelim.
Bu iki kavramı internetten arattığımda Doğan Cüceloğlu’nun yazısına denk geldim. Sorumluluk ve özgürlük arasındaki ilişkiyi anlatan Cüceloğlu “Sorumluluk duygusu gelişmemiş insanın özgürlük anlayışı anarşi kokar; özgürlük duygusu gelişmemiş insanın sorumluluk duygusu ise esaret!” şeklinde ifade etmekte. Doğan Cüceloğlu’nun noktayı koyduğu bu yerde konuya ufak şerhler koyarak kendimizce bir şeyler ekleyelim.
Öncelikle bu iki kelimenin sözlük anlamlarına bakalım.
Sorumluluk: Kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesi, sorum, mesuliyet.
Özgürlük: Herhangi bir kısıtlamaya, zorlamaya bağlı olmaksızın düşünme veya davranma, herhangi bir şarta bağlı olmama durumu.
Sorumluluk kelimesinin sözlük anlamı ile pek sıkıntım yok fakat özgürlük kelimesinin bu anlamı sakat kalmakta. Tam açıklayamamakta anlatması gerekeni. Matematikte olmayana ergi yöntemi vardır. Sorunun değili (olumsuzu) gösterilerek ispat yapılır. Özgürlük kelimesinin anlamında tam olarak bunu yapacağım. Özgürlük her istediğini yapmak değil, istemediğini yapmamaktır bence. Her istediğini yapan insan başkasının özgürlük sınırlarına rahatça müdahele yapabilir ve başkasının istemediği hareketi yapmak zorunda bırakabilir. Burada esas unsur kişinin istemediği davranışı yapmaya zorlanıp zorlanmadığır. Kişi rahatça istemediği davranışı yapmamak lüksüne sahipse özgürdür. Evlenmek istemeyen genç kız zorla evlendirilmiyorsa özgürdür veya başı kapalı şekilde okumak isteyen öğrenci bu şekilde okuyabiliyorsa zorla aksi harekette bulunması istenilmiyorsa özgürdür.
Sorumluluk kavramı ise sözlük anlamı gibi yaptığımız davranışın sonucu üstlenmek ve sonuçlarına katlanmaktır. Biraz daha açarsak; olumlu hareketi taçlandırma, olumsuzu giderme hareketidir. Başarılı, güzel bir hareketin sorumluluğu en güzel mükafat iken; başarısız , kötü hareketin sorumluluğu, bu hareketin etkilerini azaltma edimidir. Bunun temelinde de ahlaki alt yapı vardır. Sorumluluk; ahlakın dışavurumudur ve ikisi arasında kuvvetli bir bağ vardır.
Kısacası özgürlük son yıllarda iddia edildiği gibi "istediğimizi sınırsızca yapma" eylemi değildir. Özgürlük istemediğimiz şeyleri yapmama demektir. Bunları yapmaya zorlanmadığımız, baskı görmediğimiz ve istediğimiz takdirde yaptığımız eylemlerinde sorumluluğunu üstlenebilme demektir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder