Yaratıcı Yıkım

Ulusların Düşüşü* kitabını okurken bir kavrama rastladım. 

Yaratıcı Yıkım...

"Teknolojik yenilikler toplumları müreffeh hale getirir fakat aynı zamanda eskinin yerine yeninin geçmesine ve belirli insanların ekonomik ayrıcalıklarının ve siyasal güçlerinin yok olmasına da yol açar."**

Her yenilik beraberinde ciddi bir problemde getirmektedir. Bu yeniliğinin ortaya çıkaracağı boşluk nasıl giderilecektir. Bilgisayar hayatımızı çok kolaylaştırdı fakat beraberinde önemli bir işsizlik yarattı. İşte size yaratıcı yıkım. İngiliz işçileri bunun için örgüt dahi kurmuştu. Luddistler... Türkçe 'ye makine kırıcı olarak çevrilen Luddistler işlerini elinden alan makineleri kırmaktaydılar. Sanayi devrimi sonrası hızla gelişen teknolojinin getirdiği yıkımın en somut örneklerinden birisidir luddistler. 

Peki bu yaratıcı yıkım kavramını günümüze uyarlayalım. 

Öncelikle çok hızla gelişen teknoloji günümüzde istihdam açısından çok büyük yıkıma neden olmaktadır. Bu yıkım önümüzdeki yıllarda hızlanarak artacaktır. Bunun toplumsal çok ciddi etkileri olacağı aşikar. İşleri makineler tarafından elinden alınan geniş halk kitlelerinin tepkisi ne olacak? Luddistler gibi makineleri mi kıracaklar? Makine kırmaları sembolik bir söylem. Gerçekten tepkileri ne olacak? Toplumda yer alan işsiz, dönemin şartlarına göre vasıfsız milyonlarca insan... Toplumsal bir felaketten bahsediyoruz. Tam bir yaratıcı yıkım.

İşsizlik dışında başka bir problem olarak yaratıcı yeniliğin gücü elinden alacağı kişiler. İktidar, güç sahipleri güçlerini kaybetmemek için bu yeniliklere savaş açacaklar. Eskiden matbaayı yasaklayanlar bugün yeni yaratıcı projeleri yasaklayacak. En yakın örneği, Uber. Taksi plakası lobilerinin siyaset desteği ile Uber isimli uygulamaya nasıl savaş açtığını ve kazandığını hem ülkemizde hem dünyada gördük. Uber getireceği yaratıcılık ile taksi plakası sahipleri için büyük bir yıkım olacaktı. Luddistler hala aramızda mı, ne dersiniz?

Tarih bize ne kadar direnilse de yeni teknolojinin önünde durulamayacağını gösteriyor. Daha doğrusu bir süre engellenebildiğini fakat bu engellemenin bir süre ile sınırlı olduğunu aynı zamanda bu engellemenin engelleyeni gerilettiğini ispatlamakta. Peki burada mühim olan nedir? Yaratıcı teknolojinin yıkıma sebep olduğu yerleri tespit edip bunlara göre tedbir almak. Buna uyum sağlamak. Teknolojiyi siyasi, ekonomik, toplumsal sebeplerle yasaklamak yerine teknolojiyi ve getirdiği yeniliği topluma adapte etmek.

*Daron Acemoğlu, James A. Robinson, Ulusların Düşüşü, Doğan Kitap, İstanbul, 50. Baskı, 2019

**a.g.e., s.173.